Verhalenkoffers
Klik op de koffers en ontdek de levensverhalen van migrantenouderen uit Utrecht. Vanuit een ander land en een andere cultuur, gingen ze pionieren en bouwen aan een betere toekomst. Hoe was dat? Wat lieten ze achter en wat hebben ze in Nederland gevonden?
Balkan Akbulut
Geboren 1964 in Turkije
Naar Utrecht gekomen: 7 november 1980
Getrouwd met Natalie Luyer en vader van Mert, Yade, Azra en Tara
Mijn wortels
Ik ben geboren in het noordoosten van Turkije. Je vindt daar steppengebied, hoogland met korte zomers lange winters. Veel mensen waren er boeren, mijn familie ook. Toen ik zes jaar was ging mijn vader naar Nederland. Hij ging op contractbasis werken bij Demka in Zuilen. Ik kan me de dag dat hij vertrok nog herinneren, het was een van de minst leuke dagen van mijn leven. Hij kwam pas anderhalf jaar later weer terug. Hij stuurde natuurlijk briefjes, ik kan mij de adressen waar hij woonde herinneren, daar stuurden we brieven naar terug. Hij stuurde ook elke maand geld. Hij kocht van het eerste geld een huis in de stad Ardahan. Ik heb niet veel herinneringen meer aan het dorpje.
Wat ik heel moeilijk vond, was dat hij steeds weer wegging. Elk jaar, vanaf april-mei leefden we al toe naar zijn komst, half juli. En als hij dan na drie weken weer weg moest waren we verdrietig. Deze foto is gemaakt blak voordat hij ons weer moest verlaten. Je ziet dat we niet blij zijn. Ik bleef dan weer achter met mijn moeder, een zus en twee broers. Hij was ook een week onderweg van Utrecht naar Ardahan. Nu vlieg je er in een paar uur naartoe.
Ik zat op school in een klas met 45 kinderen. Ik vond rekenen niet echt leuk, geschiedenis, aardrijkskunde en maatschappijleer, dat vond ik wel interessant. Na school ging ik graag voetballen, of vissen met vrienden. En wat wel leuk was, we aten bijna nooit met zijn vijven. Er was bezoek, of we waren ergens op bezoek. Mijn moeder kocht altijd ganzen, die ze vetmestte, en we aten in de winter vaak gans. Als de ganzen geslacht waren kwamen er een buurvrouwen langs om haar te helpen. Een paar dagen later werd dan iedereen uitgenodigd om samen de speciaal klaargemaakte ingewanden te eten, als dank. Mijn moeder ging ook helpen bij de buren.
Mijn reis
In 1978 trouwde mijn zus. Een jaar later ging mijn moeder met mijn broers naar Nederland. Ik ben langer gebleven om mijn middelbare school af te maken. Ik woonde toen bij mijn oom. En deels bij een vriend. In 1980 was er een staatsgreep in Turkije. Ik was links georiënteerd, ik zat bij de vakbond, en studentenverenigingen. Ik was ook voor China en communistisch. Toen was het ook voor mij tijd om weg te gaan.
Ik was het er ook niet mee eens waarom mijn vader naar Nederland moest. Ik dacht; als we het allemaal eerlijker verdelen in Turkije dan had mijn vader niet naar Nederland gehoeven en had hij bij ons kunnen blijven wonen. Achteraf ben ik mijn vader dankbaar dat we hier zijn.
Ik heb een paar maanden bij mijn zus in Bursa gelogeerd, tot ik mijn paspoort kon ophalen. Je had nog geen visum nodig en omdat ik onder 18 jaar was kon ik altijd komen. Het was heel leuk om bij mijn zus te zijn en in de grote stad te zijn.
Ik weet alles nog van de dag dat ik vertrok. Ik vloog met KLM, het vliegen en in een vliegtuig zijn, alles was indrukwekkend. Er zat niet veel in mijn koffer. Een paar foto’s, mijn diploma en wat kleding.
Het landen in de nieuwe situatie
Ik werd op Schiphol opgewacht door mijn broer en ouders. We gingen met een bus naar Utrecht en werden bij de Jaarbeurs afgezet. Mijn eerste indruk was dat de Nederlanders heel erg lang waren en OF met zijn tweeën OF alleen liepen. De tweede indruk was: bij het uit de bus stappen vond ik de fietspaden zo indrukwekkend, heel erg mooi. De kleur. De bewerking, afwerking, wegen speciaal voor fietsen.
We woonden op de Amsterdamsestraatweg, dat was ongeveer 20 minuten lopen. Zo zag ik de architectuur van de woningen, alles naast elkaar. Er waren nog niet veel hoge flats. De Amsterdamsestraatweg was heel levendig. Ik ben pas veel later, toen ik er naar de tandarts ging in Overvecht flats gezien, hoogbouw.
Die eerste dagen ging ik naar GGD met mijn vader om een prik te halen en ook naar de vreemdelingenpolitie op het Paardenveld. Ik moest me daar aanmelden voor een verblijfsvergunning. Ook ging ik me inschrijven bij de gemeente. En toen dat allemaal rond was hoorde ik van een jongen over ISK, de Internationale Schakelklas, waar je de Nederlandse taal kon leren. Ik schreef me in en de volgende dag was ik al welkom. Ik ging naar de school op de Marnixlaan, nu Al Amana. Op de foto zie je mijn klas.
De derde week had ik al verkering met een leuke meid, Vera. Ik had haar ontmoet op koopavond op Hoog Catharijne. We zochten allebei contact in het Engels, Nederlands, Turks. We vonden elkaar wel leuk, we hebben elkaar een paar dagen later afgesproken. Toen hadden we verkering. In mijn herinnering waren een maand of twee samen.
Ik ben een jaar op het ISK geweest. Daarna ben ik naar de MAVO gegaan. Ik kwam in die tijd ook een jongerenwerker tegen, een beetje een rolmodel. Zo werd ik zelf vrijwilliger bij een Turkse vereniging, en koos ik voor de opleiding maatschappelijk werk in Culemborg. Ik werkte eerst in Den Haag en later in Utrecht als sociaal werker, re-integratie coach, consulent. Zo kwam ik in contact met onderwijstrajecten en zo is mijn interesse in het onderwijs gegroeid. Nu werk ik al 23 jaar als docent op het ROC.
Balkan Akbulut
Geboren 1964 in Turkije
Naar Utrecht gekomen: 7 november 1980
Getrouwd met Natalie Luyer en vader van Mert, Yade, Azra en Tara
Mijn wortels
Ik ben geboren in het noordoosten van Turkije. Je vindt daar steppengebied, hoogland met korte zomers lange winters. Veel mensen waren er boeren, mijn familie ook. Toen ik zes jaar was ging mijn vader naar Nederland. Hij ging op contractbasis werken bij Demka in Zuilen. Ik kan me de dag dat hij vertrok nog herinneren, het was een van de minst leuke dagen van mijn leven. Hij kwam pas anderhalf jaar later weer terug. Hij stuurde natuurlijk briefjes, ik kan mij de adressen waar hij woonde herinneren, daar stuurden we brieven naar terug. Hij stuurde ook elke maand geld. Hij kocht van het eerste geld een huis in de stad Ardahan. Ik heb niet veel herinneringen meer aan het dorpje.
Wat ik heel moeilijk vond, was dat hij steeds weer wegging. Elk jaar, vanaf april-mei leefden we al toe naar zijn komst, half juli. En als hij dan na drie weken weer weg moest waren we verdrietig. Deze foto is gemaakt blak voordat hij ons weer moest verlaten. Je ziet dat we niet blij zijn. Ik bleef dan weer achter met mijn moeder, een zus en twee broers. Hij was ook een week onderweg van Utrecht naar Ardahan. Nu vlieg je er in een paar uur naartoe.
Ik zat op school in een klas met 45 kinderen. Ik vond rekenen niet echt leuk, geschiedenis, aardrijkskunde en maatschappijleer, dat vond ik wel interessant. Na school ging ik graag voetballen, of vissen met vrienden. En wat wel leuk was, we aten bijna nooit met zijn vijven. Er was bezoek, of we waren ergens op bezoek. Mijn moeder kocht altijd ganzen, die ze vetmestte, en we aten in de winter vaak gans. Als de ganzen geslacht waren kwamen er een buurvrouwen langs om haar te helpen. Een paar dagen later werd dan iedereen uitgenodigd om samen de speciaal klaargemaakte ingewanden te eten, als dank. Mijn moeder ging ook helpen bij de buren.
Mijn reis
In 1978 trouwde mijn zus. Een jaar later ging mijn moeder met mijn broers naar Nederland. Ik ben langer gebleven om mijn middelbare school af te maken. Ik woonde toen bij mijn oom. En deels bij een vriend. In 1980 was er een staatsgreep in Turkije. Ik was links georiënteerd, ik zat bij de vakbond, en studentenverenigingen. Ik was ook voor China en communistisch. Toen was het ook voor mij tijd om weg te gaan.
Ik was het er ook niet mee eens waarom mijn vader naar Nederland moest. Ik dacht; als we het allemaal eerlijker verdelen in Turkije dan had mijn vader niet naar Nederland gehoeven en had hij bij ons kunnen blijven wonen. Achteraf ben ik mijn vader dankbaar dat we hier zijn.
Ik heb een paar maanden bij mijn zus in Bursa gelogeerd, tot ik mijn paspoort kon ophalen. Je had nog geen visum nodig en omdat ik onder 18 jaar was kon ik altijd komen. Het was heel leuk om bij mijn zus te zijn en in de grote stad te zijn.
Ik weet alles nog van de dag dat ik vertrok. Ik vloog met KLM, het vliegen en in een vliegtuig zijn, alles was indrukwekkend. Er zat niet veel in mijn koffer. Een paar foto’s, mijn diploma en wat kleding.
Het landen in de nieuwe situatie
Ik werd op Schiphol opgewacht door mijn broer en ouders. We gingen met een bus naar Utrecht en werden bij de Jaarbeurs afgezet. Mijn eerste indruk was dat de Nederlanders heel erg lang waren en OF met zijn tweeën OF alleen liepen. De tweede indruk was: bij het uit de bus stappen vond ik de fietspaden zo indrukwekkend, heel erg mooi. De kleur. De bewerking, afwerking, wegen speciaal voor fietsen.
We woonden op de Amsterdamsestraatweg, dat was ongeveer 20 minuten lopen. Zo zag ik de architectuur van de woningen, alles naast elkaar. Er waren nog niet veel hoge flats. De Amsterdamsestraatweg was heel levendig. Ik ben pas veel later, toen ik er naar de tandarts ging in Overvecht flats gezien, hoogbouw.
Die eerste dagen ging ik naar GGD met mijn vader om een prik te halen en ook naar de vreemdelingenpolitie op het Paardenveld. Ik moest me daar aanmelden voor een verblijfsvergunning. Ook ging ik me inschrijven bij de gemeente. En toen dat allemaal rond was hoorde ik van een jongen over ISK, de Internationale Schakelklas, waar je de Nederlandse taal kon leren. Ik schreef me in en de volgende dag was ik al welkom. Ik ging naar de school op de Marnixlaan, nu Al Amana. Op de foto zie je mijn klas.
De derde week had ik al verkering met een leuke meid, Vera. Ik had haar ontmoet op koopavond op Hoog Catharijne. We zochten allebei contact in het Engels, Nederlands, Turks. We vonden elkaar wel leuk, we hebben elkaar een paar dagen later afgesproken. Toen hadden we verkering. In mijn herinnering waren een maand of twee samen.
Ik ben een jaar op het ISK geweest. Daarna ben ik naar de MAVO gegaan. Ik kwam in die tijd ook een jongerenwerker tegen, een beetje een rolmodel. Zo werd ik zelf vrijwilliger bij een Turkse vereniging, en koos ik voor de opleiding maatschappelijk werk in Culemborg. Ik werkte eerst in Den Haag en later in Utrecht als sociaal werker, re-integratie coach, consulent. Zo kwam ik in contact met onderwijstrajecten en zo is mijn interesse in het onderwijs gegroeid. Nu werk ik al 23 jaar als docent op het ROC.
Evert Calor
Geboren 1950 in Paramaribo
Naar Utrecht gekomen: 1971
Getrouwd met Ilsemarie, vader van Samora en Naima en opa van Dominique en Miguel
Mijn wortels
Ik woonde met mijn vader en mijn moeder aan de zuidkant van Paramaribo, de hoofdstad van Suriname. Ons huis stond aan een zandweg. Op het erf stonden fruitbomen, bijvoorbeeld de gujaveboom op deze foto met mijn moeder. Maar ook mango, kokosnoot, kers. Als het waaide moest je uit de buurt van de kokospalm blijven. Er viel wel eens een noot uit.
Naast onze straat lag de spoorlijn van Paramaribo naar de goudvelden. Er lagen veel stenen bij de spoorlijn en onze kwajongensstreek was om, als we de trein aan hoorden komen, stenen op het spoor te leggen. Die werden dan verbrijzeld. In de buurt woonden meer kinderen van mijn leeftijd en dat vond ik fijn want ik had geen broertjes en zusjes. Soms mochten we met de grote jongens mee voetballen maar dan moesten we wel op doel staan. Ik speelde vaak met mijn vriendje Roy, we hebben nog steeds contact met elkaar. Hij woont in Suriname.
Ik ging met de bus naar school op Zorg en Hoop, een katholieke school in een andere wijk.
Ik ging er zelfstandig naartoe. Ik heb daar de lagere school en de MULO gedaan. Toen ik in de vierde klas van de lagere school zat, kreeg ik vaak een andere plek. Ik kletste te veel. Dit stond ook in mijn rapport. Jongens en meisjes zaten in die tijd niet op dezelfde school. Jongens en meisjes werden strikt gescheiden. Na de mulo ging ik naar de AMS, algemene middelbare school.
In de buurt van ons huis was een soort moeras waar Roy en ik gingen vissen. De gevangen vissen namen we mee naar huis, die kon je eten. Toen we wat ouder waren mochten we ook wel met Roy’s vader mee vissen en soms ook zangvogeltjes vangen.
Ik wilde in die tijd graag piloot worden, echt een droom want dat was in Suriname als je uit arm gezin kwam niet haalbaar. Ik denk dat het kwam omdat er bij mijn school een vliegveld was voor binnenlandse vluchten en daar gingen we dan naartoe om te kijken.
Mijn reis
Suriname was in die tijd een kolonie van Nederland en daarom kon ik een Nederlandse studiebeurs krijgen. Na de middelbare school was er in Suriname niet zoveel om door te leren, als je dat wilde dan moest je weg gaan. Ik wilde wel doorleren.
Daarom vroeg ik een beurs aan om geologie te gaan studeren in Utrecht, die ik ook kreeg. Toen kon ik naar Nederland komen. Ik pakte mijn kleren in een koffer en deed er wat Surinaamse souvenirs bij; een stukje bauxiet en Indiaans vlechtwerk. Mijn moeder had een mamio-sprei voor me gemaakt van restjes stof.
Het afscheid was best emotioneel. Mijn vrienden hadden een feestje georganiseerd met afscheidsliedjes. Ik wist ook dat het voor mijn moeder verdrietig was maar ze liet er niks van merken. Ik groette iedereen die mee was gekomen naar vliegveld Zanderij, draaide me om, en liep zonder om te kijken weg. Toen ik in het vliegtuig zat kon ik met moeite mijn tranen binnenhouden, dat was geen leuk moment. Het was best een lange reis, van Paramaribo naar Lissabon, door naar Frankfurt en dan naar Amsterdam. Zo’n 13-15 uur.
Het landen in de nieuwe situatie
Ik werd door mijn neef opgehaald en naar Utrecht gebracht. Ik logeerde bij zijn zus. De volgende dag werd ik opgehaald door weer een andere nicht, om in de stad een jas te kopen, en nog extra kleding. De dag erna kwam ze weer, en liet ze mij de Uithof zien, waar ik colleges zou volgen. Wel handig want zij studeerde er al.
Ik had natuurlijk wel wat verhalen over Nederland gehoord. Ik vond het best wel druk in Utrecht. Wat me ook opviel was het verschil tussen de Nederlanders in Suriname en die in Nederland. De witte mensen in Suriname hebben allemaal hoge functies. Ze zijn altijd de baas. En dan kom je hier en dan zie je dat witte mensen ook normale functies bekleden.
De eerste tijd logeerde ik bij familie. Tot ik een kamer vond op de Ingen Houszstraat. Wat ik heel gek vond was dat ik ineens naar het badhuis moest om te douchen. Na een poosje, in april of mei 1972 kreeg ik een kamer op de Van Lieflandlaan. We waren de eerste bewoners van een 10-eenheid, met tien jongens.
Ik heb mijn studie geologie niet afgemaakt. Ik ben na een poosje gaan werken bij de PTT. Later heb ik de lerarenopleiding gedaan, naast mijn werk. Toen ik in 1986 mijn diploma haalde was ik al samen met Ilsemarie en hadden we twee kinderen. Ik heb daarna altijd voor de klas gestaan, ik kwam terecht op een school in Alphen aan de Rijn en ben daar gebleven tot september 2015, toen ik met pensioen ging.
Ik ben geen piloot geworden. En mijn andere plan; teruggaan naar Suriname, dat heb ik ook niet gedaan. Dat had te maken met de situatie in Suriname, ik was het niet eens met de overheid (een militair regiem) en als onderwijzer ben je in overheidsdienst. Toen we in augustus 1989, bij het Bouwfonds, tekenden voor de koop van ons huis, was dat het moment dat we wisten; we blijven in Utrecht. Na de nodige bouwvertraging trokken we uiteindelijk in mei 1991 in.
Meidty Keizer
Geboren op 20 oktober 1939 in Palembang
Gestorven op 18 augustus 2023 in Utrecht
Getrouwd geweest met Herman, moeder van Eugenie en Brigitta en oma van Alex, Hugo en Maud
Mijn wortels
Ik groeide op met een stiefvader, mijn moeder en drie broers en een zus. In de Tweede Wereldoorlog woonden we in wat toen Nederlands-Indië was, en nu Indonesië. Ik was toen nog een klein meisje en ik woonde samen met mijn moeder in een kamp. We hadden honger en werden vernederd door de Japanse bezetter. Mijn vader moest intussen werken aan een spoorlijn. En toen de oorlog was afgelopen, was voor ons de ellende nog niet voorbij. Mijn vader was een militair aan Nederlandse zijde en alles wat met Nederland te maken had, moest het ontgelden in de losmaking van deze kolonie na al die jaren overheersing. We hadden een rottijd na de Tweede Wereldoorlog en daarom moesten we gewoon weg.
Ik was als meisje nergens bang voor. Ik ging bijvoorbeeld door de omrastering van riet heen om het Jappenkamp te verlaten. De Indonesiërs hebben me toen opgevangen, en een handje vol rijst gegeven in een bananenblad. Daar ging de ergste honger even van weg. En daarna hebben ze me weer teruggebracht. Ook na de oorlog was ik nieuwsgierig en ondernemend, ik herinner me dat er een bunker bij ons in de buurt was waar wij als kinderen op ontdekkingstocht gingen. Een keer kwamen we er bijna niet meer uit. Dat was heel gevaarlijk, mijn ouders waren woest toen we uiteindelijk veel te laat thuiskwamen en hebben toen gezorgd dat de deur van de bunker zo goed dicht zat dat we er niet nog een keer in konden gaan.
Mijn reis
Ik was elf jaar toen we weggingen. Eerst gingen wij met ons gezin naar Batavia, daar bleven we een maand. En toen met een vrachtboot naar Nederland, een reis van vier weken. Ik herinner mij dat onze spullen in hutkoffers zaten. Ook weet ik nog dat mijn broer en ik eens eten moesten halen voor onze moeder die ziek in haar hut op de boot lag. De boot ging op en neer, de golven waren hoog want wij waren midden op zee. De heenweg ging goed, zware deuren door, trappen op. De terugweg met die borden eten was moeilijk! Uiteindelijk schoof in de deining van de golven het eten op het allerlaatste moment toch van de borden. Oeps!
Mijn landing in de nieuwe situatie
Eenmaal hier was het niks. Het regende pijpenstelen toen we aankwamen. We liepen in onze zomerkleren, onze kleren uit de tropen, de loopplank af. Beneden kreeg iedereen een appel. Een appeltje voor de dorst. En toen in de bus naar Teugen. Daar aangekomen dacht ik: we hebben op Palembang al in een kamp gezeten, en nu zitten we weer omrasterd. In tegenstelling tot het Jappenkamp, kregen we dit keer wel eten van de militairen. We sliepen in barakken op matrassen van hooi. Dat hooi was lekker warm, weet ik nog. Maar verder was Nederland die eerste tijd in mijn beleving koud en nat.
De mensen in Nederland wisten niks van ons Indo’s. Want wij noemen ons INDO, In Nederland Door Omstandigheden. Ze snapten niet hoe ik Nederlands kon, en begrepen ook niet dat we op school in Nederlands-Indië vooral de geschiedenis en topografie van Nederland hadden geleerd. Er waren vooroordelen en er was onwetendheid. Als een leraar weer verbaasd was over mijn Nederlands zei ik altijd; ja, dat heb ik in een maand tijd aan boord van het schip geleerd. Zo hield ik hem voor de gek, haha.
Ik heb als opgroeiend meisje veel moeten opkomen voor de rest van de familie. Als ik het er niet mee eens was, dan liet ik van mij horen. Mijn moeder was bijvoorbeeld veel bedeesder. Dan moest ik dus dingen gaan regelen. Dat opkomen voor anderen heb ik mijn hele leven gedaan. Ik heb in de politiek gewerkt en me altijd ingezet voor een eerlijke wereld.
Carrie-Ann Tjong Ayong
Geboren in Paramaribo op 10 februari 1941
Naar Nederland gekomen in 1955
Gestorven in Utrecht op 5 december 2022
Getrouwd met Wim Verboven, moeder van Chris en Isabel en oma van Rosie en Nica
Mijn wortels
Ik weet het nog heel goed, ik ben een jaar of vier en lig samen met mijn oma en mijn broertjes en zussen in een groot koperen bed. Het bed staat in een kamer van een klein houten huisje met groene kozijnen en jaloezieën voor de ramen. Op de foto zie je ons bij dat huisje. Buiten blaffen de honden uit de buurt, ze steken elkaar aan, om de beurt laten ze van zich horen, zo blaffen ze de avond rond. Mijn oma vertelt ons een spannend verhaal, echt eng! Wij kinderen gillen het uit! En ik val in slaap, moeiteloos, ik hou van slapen en van dromen. Dat doe ik nu nog steeds graag, eigenlijk overal waar ik de kans krijg. Ik droom dat ik naar beneden val en word opgevangen in een roos..
Mijn vader studeerde een poosje in Nederland. Mijn moeder en wij kinderen bleven in Suriname en woonden bij mijn oma. Het huisje stond op een groot erf met fruitbomen. Manja’s en goejave bijvoorbeeld maar ook cacao. Mijn oma maakte dan chocomel uit eigen tuin voor ons. Het was een erf vol vruchten, op de grond lag zand. Op oma’s erf hoorde je spelende en schreeuwende kinderen, bromfietsen hoorde je ook. En krekels. Een soort krekels liet dagelijks om 18 uur van zich horen, wij noemden die de ‘sixie oeroe’ wat ‘zes uur’ betekent. En vogels, die hoorde je ook, bijvoorbeeld de ‘Grietje Bie’, die zijn eigen naam roept.
Ik was ook een wild meisje. Ik heb twee keer mijn been gebroken. Ik speelde liever met mijn broers dan met mijn zussen. Maar als ze gingen voetballen mocht ik alleen maar keepen. Het meisje deed mee voor spek en bonen. En ik wilde altijd paardrijden. Toen ik tien was ben ik een keer op het paard door prikkeldraad gesleurd, daar heb ik nu nog littekens van. Toch was ik nooit echt bang. Als mijn broers iets niet durfden dan zei ik dat ik het wel zou doen.
Mijn oma heette Carolina en ze was een verhalenverteller. En ze speelde veel met ons, ze leerde ons dingen en we zongen samen. Ze was heel streng maar ook heel aardig. Ik heb als kind geleerd dat je in een klein kamertje heel fijn kan wonen. Als volwassene leerde ik dat je soms kan vallen in het leven.. en met een beetje geluk is er een roos die je op komt vangen.
Mijn reis
Toen ik 14 jaar was, in 1955, verhuisde ik met twee broers en een zus naar Nederland. We kwamen per stoomschip, het was drie weken varen. Een paar jaar later kwamen mijn moeder en zusje ook. Mijn vader bleef in Suriname, hij kwam elk jaar een maand naar ons toe.
Ik herinner mij dat ik mijn boeken niet mee kon nemen, ik moest ze weer inleveren bij de bibliotheek. Dat vond ik heel erg.
Van de reis weet ik nog dat er heel veel andere kinderen op de boot waren. Het waren allemaal Surinaamse kinderen die naar Nederland gingen om hier naar school te gaan. We speelden samen. In mijn koffer zat mijn knuffel.
Mijn landing in de nieuwe situatie
We kwamen aan en werden afgehaald door mijn oom. Het viel me meteen op dat alle huizen van steen waren, en in een rijtje stonden. In Suriname is dat niet zo. Ook leefden de mensen binnen en niet buiten, zoals ik altijd gewend was
We zijn met zijn vieren bij kennissen van mijn vader in Groningen gaan wonen. Daar ging ik ook naar school, naar de HBS. We misten onze ouders. Voor mij als meisje was het erg wennen die eerste tijd in Nederland. Ik vond het koud hier. Ik moest naar school toe fietsen, mijn vader stond daarop. Dan kwam ik in de klas met hele koude handen en dan zei de meester; hou ze maar onder de koude kraan. Brrrrr.
Toen ik klaar was met de HBS wilde ik Spaans gaan studeren. Dat heb ik een poosje gedaan totdat ik naar Utrecht verhuisde en pedagogiek ging studeren.
Toen ik ging werken heb ik me altijd ingezet om de wereld mooier en eerlijker te maken. Dat was mijn droom; een mooiere en eerlijkere wereld. Ik heb ook altijd vrijwilligerswerk gedaan. Ook maakte ik gedichten, schreef ik, danste ik, speelde toneel en ik hield van paardrijden. Ik bleef ook reizen en paardrijden toen ik later in een rolstoel kwam doordat ik een hersenbloeding kreeg.
Ik weet nog dat ik het niet leuk vond toen ik net aankwam. Maar later ben ik wel gewend. Dat komt ook doordat ik een hele leuke man vond, Wim, en met hem twee kinderen opvoedde.
Vincent Fernandez
Geboren op 8 april 1947 in Sotres, Spanje
Naar Utrecht gekomen in 1965
Getrouwd met Catherine van Schie
Mijn wortels
Ik weet nog goed dat ik een jongen was van een jaar of twaalf. Ik was toen een schaapsherder in de noord Spaanse bergen. Ik woonde met mijn ouders, drie broers en een zus in het dorpje Sotres. Ik ben een nakomertje, mijn moeder was 50 toen ik geboren werd.
Elke dag ging ik met de schapen de bergen in. Ik had dan eten bij me en kwam pas ’s avonds weer thuis. We moesten allemaal helpen thuis om ervoor te zorgen dat het werk gedaan werd en we met onze boerderij genoeg geld verdienden om voor iedereen eten en kleding te hebben. Ik vond het hele mooie tijden, of het nu winter of zomer was, zon of sneeuw, ik ging met de schapen op pad. En het meest bijzonder was in de lente als er lammetjes waren. Dan kwamen we ’s morgens in de stalen dan waren er weer nieuwe lammetjes geboren. Soms kwamen ze niet vanzelf, dan hielp ik de moeder om het lammetje geboren te worden. De lammetjes dronken een paar maanden bij de moeder. Daarna gingen ze zelf eten, en bleef ik melken elke avond en ochtend, zodat we kaas konden maken van de melk.
Ik zie de kudde met schapen nog voor me en zou nu nog de schapen kunnen herkennen. Elk schaap had ook een naam, ook elke koe en geit van onze boerderij. Nu hebben dieren vaker een nummer.
Ik ben heel weinig naar school geweest. Ik weet nog dat er bankjes waren en geen stoelen. En inktpotjes. Je begon rechtsachter in de klas, en schoof steeds verder op naar linksvoor. Linksvoor heb ik nooit gehaald, want toen ik twaalf was heeft mijn vader me van school gehaald om mee te helpen thuis.
Toch heb ik nog best wel wat geleerd want na het eten ’s avonds moesten wij de rozenkrans bidden en daarna lazen we met het hele gezin in de encyclopedie. We waren in die zin een culturele familie.
Mijn reis
Op een dag riep mijn vader me bij zich en hij vertelde me het nieuws dat mijn leven zou veranderen. Ik zou, samen met vijf andere mensen uit onze vallei naar noord Europa gaan om te werken. Ik was 17 jaar. Mijn ouders lieten een pak voor me maken bij de kleermaker, want om een goede baan te vinden, zo redeneerden zij, moest je er wel netjes uit zien!
Er was een jongen die maakte veel reizen naar Brussel, soms ook Amsterdam. Hij was onze taxichauffeur. Hij reed een grote oude Amerikaanse auto, het leek wel een tank. Hoe noordelijker we kwamen, hoe we kouder we het kregen. We hebben er drie dagen over gedaan. De eerste nacht sliepen we in de auto, de tweede nacht in een hotel in Brussel, voor het eerst in een kamer met verwarming.
Ik had een mooie koffer, niet uit de fabriek maar gemaakt in een dorp uit de buurt. Er zat kleding in voor meer dan een jaar. Dat had mijn moeder allemaal voor mij gekocht. Ook een mooie lichtblauwe regenjas. Zij had ook schoenen ingepakt, zakdoeken, alles. Ik kreeg ook eten mee voor onderweg; brood, worst en kaas. En wat geld voor de eerste weken.
Het landen in een nieuwe situatie
Het idee was dat ik naar Amsterdam zou gaan, daar zou veel werk zijn bij de spoorwegen. Maar er was helemaal geen plek, dus taxi bracht me naar Utrecht. Ik zag vanuit de auto blonde meisjes. Bij eentje met mooie krullen ging mijn hart helemaal open. We reden langs haar, ik weet het nog goed. Ik vraag me wel eens af wat van haar geworden is.
In Utrecht moest ik op zoek naar een plek om te wonen. Er waren in die tijd pensions, waar veel gastarbeiders samenwoonden, op een kamer stonden soms meerdere stapelbedden, en ook de keuken moest je delen. Ik weet nog dat ik in de Voorstraat 96 in een pension woonde. Dat was boven de patatzaak Het Kleine Rijk. Met de eigenaar heb ik nog contact maar ik heb er niet lang gewoond. Al vlug wilde ik een plek voor mezelf.
Ook ging ik solliciteren voor een baan, en dat was in het begin niet gemakkelijk want ik was nog geen 18 jaar, en ik mocht daarom nog niet in ploegendiensten in de fabriek werken. Ik heb tot mijn 18e verjaardag verschillende banen gehad want het geld dat ik van mijn ouders mee had gekregen was natuurlijk op een gegeven moment op. Toen ik oud genoeg was, ben ik gaan werken in de Werkspoor, waar ik de metalen dijken voor het deltaplan maakte en ook treinen. Met de hand moesten wij gloeiende klinknagels opvangen. Met een handschoen, want ze waren nog heet. Zo klonken de nagels vast in het metaal van de trein. Deze foto is gemaakt voor de laatste stukken dijk van het deltaplan.
Wat mijn vader niet in de gaten had gehad was dat het nette pak dat ik speciaal meekreeg helemaal niet geschikt was voor het soort werk dat ik ging doen! En ook niet voor op straat. Ik voelde me ongemakkelijk in het pak en heb het uiteindelijk aan iemand weggegeven.
Later ben ik in het bakkersvak terecht gekomen en ben ik ook met een bakkersdochter getrouwd. Toen ik met pensioen ging hebben wij vaak lekker genoten van de Spaanse zon op Mallorca en ben ik steeds meer op de golfbaan te vinden geweest. En in september plukte ik jarenlang appels, dat vind ik nog steeds heel mooi werk.
Mustafa Karakose
Geboren in 1945 in Karaman, Turkije
Naar Utrecht gekomen in 1964
Getrouwd met Umran, vader van drie kinderen, Dilek, Melek en Fati en opa van zeven kleinkinderen
Mijn wortels
Ik groeide op met mijn ouders, twee zussen en drie broers. Mijn vader was een landbouwer. Ik herinner me dat wij boomgaarden hadden. En ook mais, suikerbieten en aardappels. Er was in die tijd veel armoede in Turkije, maar wij waren niet arm. Als er groenten of aardappelen over waren brachten we dat wel eens naar de gevangenis, die was vlakbij ons huis. Zo leerde ik van mijn ouders om mensen te helpen.
Toen ik 11 jaar oud was zat ik op school. Ik vond het leuk op school, ik was altijd de beste in geschiedenis en geografie. Na schooltijd was ik aan het voetballen in de straat met buurjongens. Ik ging ook vaak houthakken om aan het badhuis verderop in onze straat te verkopen. Het is een prachtig badhuis en het bestaat nog steeds. Heel bijzonder.
Als jongen hoopte ik op een gezond en lang leven. Ik had misschien wel willen studeren, ik speelde met de gedachte om arts te worden, maar studeren was in die tijd heel moeilijk. Mijn vader vond dat ik beter een vak kon leren, en ik ben hem nog steeds dankbaar dat ik kleermaker ben geworden. Dat is een mooi vak en je kan er ook best centen mee verdienen.
Toen ik 11 jaar oud was zat ik op school. Ik vond het leuk op school, ik was altijd de beste in geschiedenis en geografie. Na schooltijd was ik aan het voetballen in de straat met buurjongens. Ik ging ook vaak houthakken om aan het badhuis verderop in onze straat te verkopen. Het is een prachtig badhuis en het bestaat nog steeds. Heel bijzonder.
Als jongen hoopte ik op een gezond en lang leven. Ik had misschien wel willen studeren, ik speelde met de gedachte om arts te worden, maar studeren was in die tijd heel moeilijk. Mijn vader vond dat ik beter een vak kon leren, en ik ben hem nog steeds dankbaar dat ik kleermaker ben geworden. Dat is een mooi vak en je kan er ook best centen mee verdienen.
In 1964 hadden wij een winkel, waar ik werkte als kleermaker. In een van de andere winkels op de markt had iemand een hete strijkbout laten staan en daar ontstond een brand. Bijna het hele winkelcentrum werd in de as gelegd, de brand duurde drie dagen, en 240 winkeltjes gingen verloren. We hadden in die tijd geen verzekering en zo raakten we alles kwijt.
Het was precies de tijd dat er jonge mannen geworven werden om te gaan werken als gastarbeider naar Duitsland, België en Nederland gingen. Ik was handig en nieuwsgierig en dat leek me wel goed om te doen nu wij geen winkel meer hadden. Mijn aanvraag werd goedgekeurd en zo vertrok ik naar het Nederland.
Mijn reis
Ik vertrok in de winter van 1964. Ik was toen 18 jaar. We vlogen vanuit Ankara met Turkish Airlines. In Istanbul nam ik de trein naar Salzburg. Daar stapte ik over op de trein naar Amsterdam. Vanwege het slechte weer duurde het veel langer dan ik had gedacht voor ik in Nederland was. De trein reed soms niet harder dan 30 km per uur door alle sneeuw die was gevallen.
Het landen in de nieuwe situatie
Er was een muziekband op Amsterdam CS om ons te verwelkomen. Er kwamen ook allemaal lachende meisjes om ons heen staan. Ik vroeg de tolk waarom het was. Hij vertelde me dat het was om ons te laten weten dat ze blij waren dat wij er waren. En dat de meisjes lachten omdat ze lange mannen hadden verwacht en wij waren klein.
De eerste tijd verbleef ik samen met drie anderen in Hollandse Rading in een kamer. Dat was in huis bij een gezin waar al zes kinderen waren. Het waren rijke mensen met een groot huis en een zwembad in de tuin.
Mijn ouders vonden het goed dat ik naar Nederland ging, als ik na een half jaar maar weer thuis zou komen. Na die zes maanden heb ik aangegeven dat ik wilde blijven. De mentaliteit in Utrecht in de jaren ’60 was heel anders. Mensen waren behulpzaam. Daardoor voelde ik me thuis. Ik voelde me ook vrij. En wandelde en fietste overal naartoe. Wel met mijn adres in mijn zak, want ik kon nog niet zo goed Nederlands, en als ik dan de weg niet meer wist liet ik het adres zien. Ik ben een keer in Zeist beland, en een man zag mijn adres, die fietste met me mee naar Utrecht.
Mijn eerste plek in Utrecht was een kamer in de Tulpstraat. Later woonde ik ook in Overvecht. De mensen waar ik kamers huurde waren zorgzaam. Er werd aan me gevraagd; jochie, heb je gegeten? En als ik dan zei; ‘nee buurvrouw’, dan kreeg ik een bordje met wat ze die dag had gekookt.
Ik heb gewerkt in de blikfabriek in Oog in Al. Later ging ik ook tolken voor de schoonmakers van de Rabobank. Intussen bleef ik ook als kleermaker ondernemen. We hebben een poosje een winkel gehad op de Oudegracht tegenover de Hema. Nu zit daar Toque Toque. Mensen kwamen bij ons om kleding te laten vermaken. Het pak dat ik aan heb op de bovenste foto heb ik zelf gemaakt. Ik deed mee aan een modeshow en won daar de eerste prijs met dit pak.
In 1975 ben ik in loondienst gegaan bij de Rabobank. Ik heb ook fietscursussen georganiseerd, om mensen te leren fietsen. Ik ben eigenlijk altijd heel actief geweest, zo heb ik in de migrantenraad en ook in de gemeenteraad gezeten en ben ik betrokken geweest bij de oprichting van de ULU moskee. Niet voor niks heb ik een koninklijke onderscheiding van koningin Beatrix gekregen.
Patricia Bordon
Geboren 18 juli 1961 in Mexico-stad
Naar Utrecht gekomen in 1995
Moeder van: Ifigenea
Mijn wortels
Toen ik een klein meisje was woonde ik op verschillende plekken in heel verschillende huizen in Mexico-stad. Ons gezin bestond uit mijn ouders, mijn drie broers en een zus. Een van mijn broertjes is heel jong overleden, toen waren we nog met twee broers en een zus. Soms woonde mijn oma ook bij ons. Niet in huis maar ernaast, of boven ons. We verhuisden vaak, en dan ging ik ook naar een andere school. Dat was niet altijd leuk maar ik heb wel geleerd om me aan te passen en er weer een fijne plek van te maken.
Mijn vader was een piloot, hij reisde heel veel, daardoor was hij niet veel thuis.
Als ik terugkijk kan ik zeggen dat ik een heel tevreden, vrolijk en levendig meisje was. Ik was altijd aan het spelen, binnen en buiten. Binnen speelde ik met mijn poppen. Ik speelde dat ik een huis had, dat ik mooi inrichtte en mijn knuffels woonden er ook. Ik hield ook van spelletjes maar ik kon niet tegen mijn verlies. Dat vonden andere mensen niet leuk. Buiten klom ik in bomen, ik hield van rennen, springen, hoepelen en verstoppertje. Ik hou nog steeds van buiten zijn. Ik hou van de natuur omdat ik in de stad van beton ben geboren.
Op school was ik niet zo gelukkig. Steeds weer nieuwe scholen, soms dure privéscholen waar ik dan bij de kinderen geen aansluiting vond. Of als we minder geld hadden ging ik naar een openbare school, daar vond ik de kinderen wel leuk. Ik was wel altijd vlug afgeleid en kwam niet zo aan leren toe. Later bleek dat ik dyslexie had. Ik heb vooral mezelf veel geleerd, ik hou van leren en lezen. Maar de leerkrachten snapten niet goed hoe ze mij konden helpen.
Voor de toekomst droomde ik dat ik een heel mooi huis en heel veel kinderen zou hebben. Dat wil ik nog steeds. Ik droomde ook om iets te ondernemen. Ik heb een keer een maand gespaard. Van dat geld kocht ik op de markt een grote zak snoepjes. En die verkocht ik dan in kleine zakjes in mijn kraampje bij ons huis. Ik maakte altijd winst omdat ik goed kon verkopen. Mijn laatste droom was om met kinderen te werken.
Mijn reis
Toen ik groter werd ging ik bij de radio werken, en daar zag ik dat mijn land niet zo’n goede toekomst voor zich had. Er was veel armoede, geweld en oneerlijkheid. Ik wilde voelen hoe het zou zijn om in een land te wonen waar het eerlijker en vrijer zou zijn. Ik wilde mijn eventuele kinderen in de toekomst een ander leven geven. In mijn hart groeide een gevoel van vrijheid.
Ik was plannen aan het maken om in Spanje te gaan studeren toen ik verliefd werd op een Nederlander. Het ging heel goed tussen ons, we konden goed communiceren en we hadden dezelfde waarden. Hij vroeg of ik naar Nederland wilde komen. Dat wilde ik heel graag. Mijn gevoel bij het afscheid was dubbel, ik was gelukkig en voelde me gezegend. En het was ook heel moeilijk om mijn moeder achter te laten. Ik zag in de ogen van mijn moeder dat ze wilde dat ik ging, mijn eigen weg, maar dat was zo verdrietig, het was het aller moeilijkste. Nog steeds mis ik haar knuffels, we zijn nog heel hecht.
Ik ging met het vliegtuig van Mexico naar Amsterdam. Ik landde in prachtig Schiphol, het was een soort sprookjesland toen ik kwam, met luxe en lichtjes. Het was bijna kerst en alles zag er zo stralend uit. Ik kan me herinneren dat de ouders van mijn man met een jas en een muts op me stonden te wachten, wat een warm welkom!
Er zat hoop in mijn koffer, een gevoel van ik heb wat ik wil hebben, mijn droom is uitgekomen. Ik heb een nieuwe kans. Alles is nieuw. Het was een cadeau. En verder heb ik boeken en kleding meegenomen. En een paar Mexicaanse producten, om mee te koken, droge pepers, maismeel, en snoepjes. Ik had ook foto’s bij me, want ik wilde onthouden hoe het daar was.
Het landen in de nieuwe situatie
Toen ik de eerste ochtend wakker werd was alles wit, ik kon het niet geloven. Een heel pakket sneeuw voor de deur. We moesten wegscheppen om te kunnen lopen. Ik bleef in het sprookje. We liepen die middag naar de binnenstad voor een lunch met soep in de drieharingenstraat. Daar heb ik mijn eerste paddenstoelensoep gegeten. Romig met lekker zelfgemaakt brood. Het was een explosie van mijn zintuigen.
Toen mijn man Wil weer naar zijn werk moest en het dagelijks leven begint kreeg ik het moeilijk. Hij was er niet meer om te vertalen. Ik was de hele dag alleen thuis. Alles was nieuw en ik moest alles leren. Ik was gewend om te werken en bleef ineens de hele dag thuis. Twee weken daarna ontmoette ik twee Mexicaanse mensen via Wil. Ze hebben me gesteund. Maar ze waren ook een beetje negatief. Over het weer, het saaie eten, hoe moeilijk het was om een baan te vinden.
Ik vond werk, via een vriend van Wil, in Hilversum bij de omroep. We kregen een dochter. Toen miste ik mijn moeder heel erg! Ze kon niet naar me toe komen. Ik moest herstellen van een zware bevalling. Ik was zo blij met mijn kindje en tegelijk was ik verdrietig. Wil en ik zijn lang samen geweest maar toen ons kind 12 haar was zijn we gescheiden.
Mijn droom om in een fijn land te wonen is uitgekomen en ik ben ook met kinderen gaan werken en gaan ondernemen. Ik kook Mexicaans voor groepen met mijn cateringbedrijfje. Ik droom nog steeds van een groot huis met veel kinderen, en hoop dat ik in de toekomst iets kan betekenen voor kinderen die zonder ouders op de vlucht zijn gegaan. Wie weet komt die droom nog eens uit.
Ruud Mahulete
Geboren 1939 in Palembang, Zuid-Sumatra
Naar Nederland gekomen in 1962
Naar Utrecht gekomen in 1967
Getrouwd met Thea, vader van Ruth en Alex en opa van Frank, Jeremy, Amy en Aylissa
Mijn wortels
Mijn kindertijd is getekend door oorlogen. In de tweede wereldoorlog werd mijn vader gevangengenomen door de Japanners. Ik bleef met mijn zusjes en een baby in de buik van mijn moeder achter. Tijdens die jaren was mijn moeder veel weg, wij bleven dan soms dagenlang alleen. Gelukkig was mijn oudste zus al negen jaar, en snapte zij dat een baby moest eten. We vonden eten door onze handjes in de voorraadkast te wurmen. Ook hebben we wel rode mieren en klaver in de tuin gezocht om te eten. En eens per week kregen we eten via het kamponghoofd. Een soort burgemeester van de buurt. Zo hebben we ons als kinderen gered; mijn oudste zus zorgde dat we een hechte eenheid bleven, de kinderen.
In september 1945 kwam mijn vader weer thuis, een gebroken man. Ook mijn moeder kon niet dagelijks voor ons zorgen. Er brak een volgende gevaarlijke tijd aan, ik weet nog dat ons huis werd aangevallen door vrijheidsstrijders. Gelukkig konden ze niet binnenkomen en zo hebben we dat overleefd. Omdat we geen ooms en tantes kenden waar we tijdelijk konden blijven, zijn we door het Leger des Heils opgevangen. Ik heb tot 1962 in het kindertehuis en later in een jongenshuis van het Leger des Heils gewoond, ik ben bij hen grootgebracht. Ik heb er achteraf geen negativiteit van ondervonden, het is gelukt om ons die moeilijke tijd te laten vergeten. In het kindertehuis was in ook veel plek om te spelen en met kerst kregen we cadeautjes, een tol, of knikkers. We hebben er een heel beschermd leven gekend.
Mijn reis
In 1951 moesten mensen besluiten; word je Indonesiër of blijf je Nederlander? Ik wilde wel Nederlander blijven maar ik kon niet bewijzen dat ik dat was omdat in de oorlog het Europese burgerregister werd vernietigd. Dat was expres gedaan omdat de Japanners dan de Europeanen moeilijker konden vinden. Omdat we niet konden bewijzen, waren we van de ene op de andere dag Indonesiër geworden.
Pas toen onze moeder, die in Nederland was, met haar nieuwe man, ons erkende als haar kinderen, toen was het snel geregeld. Tot die dag hadden wij de naam van onze vader: Schrader. Vanaf die dag kregen we de naam van onze moeder: Mahulete. Die naamswisseling leverde nogal wat uitdagingen op. Bijvoorbeeld mijn diploma was niet meer geldig en ineens was ik ongeschoold.
We werden door een kennis van het Leger des Heils naar familie in Jakarta gebracht. Daar konden we overnachten. Ik reisde met mijn zusters en jongere broer. We zijn gaan vliegen van Jakarta naar Singapore, daarna naar Bangkok. Met een tussenstop van drie dagen vlogen wij verder naar Amsterdam. We kwamen tegen vijf uur ’s middags aan op Schiphol. Het was 29 januari 1962.
Er zat niet veel in mijn koffer, mijn schoolboeken had mijn broer per ongeluk weggegeven en zo kwam ik aan met mijn klassendagboek, de diploma’s met de verkeerde naam en de bijbel.
Het landen in de nieuwe situatie
Aankomst kan ik me heel goed herinneren. We gingen naar de uitgang en zoals gebruikelijk was mijn jongste zus nieuwsgierig, ze liep voor de groep uit en daar zag ze mijn moeder. Die was op Schiphol. Dat wisten wij niet. Ik was het gezicht van mijn moeder vergeten. Als een andere vrouw had gezegd ‘ik ben je moeder’ dan had ik dat ook geloofd.
Het contact in die uren was voor mij gewoon kijken, haar observeren. Mijn zusjes waren honderduit aan het kwebbelen. De jongste helemaal. De oudste zus rende naar mijn moeder toe en gilde; ‘mammie! Eindelijk kan ik u weer zien’.
Ze heeft ons meegenomen naar huis, naar Soesterberg. Wij dachten met de groep repatrianten naar Bennekom te gaan, maar het liep anders. Onze bagage werd uit de bus weggehaald en in de auto van mijn stiefvader gedaan. Zijn gezicht herkende ik uit duizenden. Hij was vriendelijk, en dat voor een Hollander.
We vonden het leuk, we kregen een slaapkamer, het bed was al opgemaakt. Ik vond het ook moeilijk want van het vrije leven was ik ineens gebonden aan de regels van Nederland. Mijn stiefvader zei vaak; in Nederland doen we dingen zus en zo. Allemaal strakke regels. En ik gedroeg mij als een 22-jarige olifant in een porseleinkast.
Mijn moeder wilde pronken met ons. Ze nam ons mee naar kennissen en vrienden. Ze zagen bruine mensen, netjes opgevoed. Nadat we een half uur op visite waren kregen we de zuinigheid van de Hollanders te zien, koekje, trommeltje dicht, terug in kast. Ik kon niet goed omgaan met de kleinzieligheid en kleinschaligheid van Nederland. Ik voelde mij een tweederangsburger die blij moest zijn dat ik werd ontvangen.
Ik was met mijn 22 jaar volgens mijn stiefvader te oud om nog naar school te gaan, dus ik moest werken voor de kost. Ik vond het werken in de fabriek geestdodend. Gelukkig kon ik omgeschoold worden en zo werd ik elektrotechnicus. Ik heb bijna 40 jaar bij Philips gewerkt. Van ouderwetse telefoonsystemen tot digitale. Zo heb ik altijd met mijn handen gewerkt, en ben ik nooit achter een bureau terecht gekomen. Misschien had ik dat wel gewild maar door te werken kon ik wel met Thea trouwen. Ik kende haar al uit Bandung, waar ik vooral veel kattenkwaad uithaalde samen met haar jongere zusjes.
Ik vond Thea leuk en schreef haar; wil je met mij bevriend worden. Ze zei ja; als je een jaartje kan wachten, want ik heb nog een vriend. Precies een haar later schreef ik haar weer; ..en?? Ik schreef haar met een kroontjespen. Sindsdien zijn we samen. Toen we wilden trouwen kwam er weer een hobbel; ik had door de oorlog geen geboorteakte meer. Gelukkig konden we het uiteindelijk toch regelen. We hebben in 1964 een fijne flat gekregen in Overvecht, daar zijn onze twee kinderen opgegroeid en we wonen er nog steeds.
Florie Debipersad
Geboren op 27 mei 1943 in district Saramacca in Suriname
Naar Utrecht gekomen in 1970
Gestorven op 23 april 2023 in Utrecht
Mijn wortels
Ik ben geboren op 27 mei 1943 in La Prevoyance. Dat is een klein dorp aan de Saramacca-rivier, niet ver van zee. Er reden destijds nog geen auto’s in het dorp. Sterker, er was überhaupt geen weg. Alle verkeer ging per boot.
Velden vol met rijstplanten, struiken met cacao en de bomen vol met limoenen. Als kind wist je niet beter, maar nu realiseer ik me pas wat een bijzondere jeugd ik heb gehad. Een jeugd in een gezin van 22 in een klein dorp langs een rivier in Suriname. We hadden het thuis niet breed en we moesten altijd hard werken. Maar erg was het niet. Want het was bovenal een vrolijke jeugd. Een leven vol vrijheid en avonturen in de velden. Een leven in een soort wildernis.
Als we overdag gingen spelen, maakten we zelf wel eens bootjes van grote peulvruchten. De bankjes maakten we van kleine stokjes, de stuurman was van klei. Die bootjes gingen de sloot in, waarna het een wedstrijdje was, wiens bootje het verste kwam. Ook maakten we wel eens vogeltjes van grassprietjes: vader-vogel, moeder-vogel en babyvogeltjes. En natuurlijk klauterden we continu in de bomen. Alles wat daar konden pakken, aten we op. Guave, sterappeltjes, mandarijnen, mango’s, noem het maar op.
Het hele jaar door was er werk. Je stond op, ging naar school en ‘s middags ging je meteen het veld in. Het ontbijt bestond uit cacao (chocolademelk) met rijst. Ik moest daarvoor ‘s morgens vroeg melk halen. Mijn moeder melkte de koeien ik rende daarna met de melk naar huis. Vervolgens moest ik als een speer naar school. Voeten wassen en snel in de klas gaan zitten.
Van de opbrengsten van het land kon een beetje worden gespaard. Van dat geld konden mijn ouders in 1957 een winkel openen aan de autoweg in het dorp Catharina-Sophia. Toen verhuisden we daarheen. Later kwam een tweede winkel, in Sidoredjo. Na de mulo en de Kweekschool ging ik werken als juf.
En toen werd ik ziek. Ik had een tumor in mijn borst. Ik was nog maar nauwelijks hersteld van de operatie, of ik stapte al in het vliegtuig. Mijn vertrek was min of meer op advies van de artsen. Die vonden dat ik in Nederland betere medische zorg zou krijgen.
Mijn reis
Het was inmiddels augustus 1970 en ik was 27 jaar oud.
Toen ik vertrok, wilde ik nooit meer terug naar Suriname. Iedereen wist daar immers dat ik ziek was. Dat vond ik heel erg lastig. Ik voelde me een zorgenkind, en dat wilde ik niet. Ik vond dat zó moeilijk, dat ik blij was dat ik naar Nederland kon.
Deze foto is gemaakt vlak voor mijn vertrek, mijn koffers stonden al klaar. Iedereen was gekomen om afscheid te nemen.
In het vliegtuig heb ik alleen maar gehuild. Ik voelde me ineens zo alleen en miste met name mijn moeder, die een lichte hartaanval had gehad toen ze wist dat ik weg zou gaan. Het was niet gemakkelijk om ongetrouwd het huis te verlaten. Het was in die tijd niet zoals het hoorde. Dat voelde ik wel.
Mijn landing in de nieuwe situatie
Ik vond Nederland in het begin een raar land. Op alle straathoeken stonden verliefde stelletjes te zoenen. Dat was ik niet gewend. Ook bloemkool vond ik vreemd. Dat was net een bloem in plaats van een groente. Wat ik ook vreemd vond, was dat je in winkels overal maar zelf kon graaien naar spullen. Zonder dat iemand je hielp. In een supermarkt bijvoorbeeld. Die hadden we in Suriname niet. Voor iemand die zelf achter de toonbank heeft gestaan om klanten te helpen, zag dat er raar uit. Maar het wende allemaal snel.
Toch was het achteraf gezien niet moeilijk om mijn eigen weg te vinden. Er waren altijd Surinaamse mensen en familieleden om me heen. We zochten elkaar op en konden op elkaar terugvallen. In eerste instantie werd ik opgevangen door aangetrouwde familie. Daarna woonde ik een maand in Utrecht Overvecht bij de schoonzus van mijn zusje. Die eerste tijd was ik eigenlijk steeds op zoek naar een kamer. Ik verhuisde de eerste periode veel. Na een maandje Overvecht, ging ik naar Zuilen. Daar bleef ik een week. Daarna ging ik naar de Singelstraat. Inmiddels was mijn broer Willem ook hier aangekomen. Samen woonden we ongeveer een jaar op de Singelstraat. Willem leefde op zolder, en ik beneden. Na nog een aantal verhuizingen ben ik in 1974 in een flat aan de Tigrisdreef gaan wonen. Hier heb ik de rest van mijn leven gewoond.
Ik heb jarenlang als leerkracht in het basisonderwijs gewerkt. Ook heb ik in mijn leven veel reizen gemaakt. En ik heb altijd vrijwilligerswerk gedaan.